Kapel de Heuvel

Herdenkingskapel aan de Heuvel 

Locatie: Nabij hoek Heuvelsestraat en De Vergert te Bemmel (gem Lingewaard)

Op 17 augustus 1946 werd de veld-kapel, gebouwd naar een ontwerp van de toenmalige gemeente architect Charles Estourgie, ingewijd. De totstandkoming ervan was een initiatief van de toenmalige Bemmelse kapelaan Gijs van der Voort, die in 2003 is overleden. Tot eind zestiger jaren vond jaarlijks uit Bemmel een processie naar de veld-kapel plaats.

 ‘Dei Parae Betua Florensis’, zegt een bordje op de kapel. Maar van een bloeiende Betuwe is de directe omgeving nog weinig te bespeuren. De krentenboom met z’n witte bloemetjes moet in z’n eentje de naam van Maria waarmaken. Een bijna onmogelijke opgave. Enkele honderden meters verderop staat een laagstam appelbongerd, maar de bloei laat ook hier nog op zich wachten.
Bijna uit het zicht grazen schapen. Speelse lammetjes huppelen tussen wat bomen die wel die uitbundige Betuwse lentetooi dragen. Het zijn kersenbomen. De rode pitvrucht heeft de Betuwe te danken aan de Romeinen, die ooit op en rond De Heuvel hebben gewoond. Lucullus, de Romeinse consul die honderd jaar voor Christus leefde, bracht de kers vanuit Klein Azië naar Rome. Zo leerden ook de Bataven, als strijdmakkers van de Romeinen, de vrucht kennen.
De bloeseming mag buiten de kapel nog niet tot volle wasdom zijn gekomen, in het gebouwtje lijkt het wel een bloemenwinkel. Drie, vier schappen vol bloeiende planten en kleurige bloemen. Droogbloemen aan de muur en slechts sporadisch een nepboeket.
Alles in de kapel ademt een devotie aan Maria. Foto’s, een rozenkrans aan de muur, een Mariabidprentje met een noveengebed. Het is een beetje Klein Lourdes.Een plastic beeldje met Lourdeswater versterkt die indruk. Zo ook de brieven en opschriften die melding maken van de steun die bezoekers hier vinden. De bloemen op de schappen kennen geen dorre blaadjes. En het is onwaarschijnlijk schoon in de kapel die midden in de weilanden staat.
Beschermvrouwe is Grada Janssen, die dagelijks een pelgrimage maakt naar de Heuvelsestraat. Haar inzet wordt breed gewaardeerd. Henny Huisman huldigde haar in zijn Surpriseshow en Benny Nijman bezong haar toewijding. Vorig jaar kreeg ze een koninklijke èn een pauselijke onderscheiding. Maar echt trots is ze op de onderscheiding van Canadese veteranen.
„Dat was een hele mooie morgen, toen we naar de kapel gingen. Er waren zelfs nog veteranen bij die op die plaats hadden gevochten. Zoiets doet je toch wat...” In de kapel hangt een brief waaruit blijkt dat het ook de Canadezen niet onberoerd heeft gelaten. „For family it has to be a comfort that for their distant son Grada Janssen allways burns that candle.”
Want datzelfde kapelletje is in feite het oudste oorlogsmonument van de Betuwe. Op zaterdag 17 augustus 1946 trok een processie van Bemmel naar de Heuvel, waar deken dr. W. Mulder de nieuw gebouwde kapel inwijdde. Ter herinnering aan de oorlogsdoden. Twee jaar geleden werd de laatste ‘processie’ gehouden, ter gelegenheid van de 50­jarige bevrijding.
De kapel staat op een plaats waar hevig is gevochten. Na de evacuatie troffen de Bemmelnaren hier een luguber niemandsland aan, vol mijnenvelden, kapotgeschoten tanks en kadavers van dieren. Duitse pantserdivisies en Engelse infanteristen vochten hier hun verbeten oorlogsstrijd op vreemd grondgebied.
Van 26 september tot 4 oktober 1944 was De Heuvel een dodelijke hel, waar de grond rood gekleurd was van het bloed dat hier vloeide.
Toch is het gebiedje, een berg in het Betuws platteland, eeuwenlang een symbool van leven geweest. Volgens amateur­archeoloog A. Bredie bewijzen bodemvondsten dat De Heuvel al in de ijzertijd als woongebied heeft gediend. De hoogte beschermde de bewoners tegen de grillen van het rivierwater dat hier vlak langs moet hebben gelopen. Tot pakweg 1700 was het een woonoord, waarvan een groot deel toebehoorde aan het klooster Mariëndaal bij Arnhem. Dat verklaart de vele archeologische vondsten die hier zijn gedaan.
Maar het graven is sinds de oorlog niet meer zonder risico. De kans op een granaat is aanmerkelijk groter dan op een Bataafs souvenir.

Het verhaal over de Heuvel stond in april 1997 in de Betuwe editie van De Gelderlander. Inmiddels heeft Exodus een luisterkei bij het kapelletje geplaatst over de oorlogshandelingen in het najaar van 1944. Bron: Historische kring Huessen