Plechtige onthulling van het WOII herinneringspaneel te Gendt

Afgelopen vrijdagmiddag 15 april vond de onthulling plaats van het WOII herinneringspaneel "Sleutel tot de bevrijding" aan de Kommerdijk/Waaldijk te Gendt.

Naast de burgemeester, tevens onze ambassadeur, Marianne Schuurmans, was tot onze verrassing de familie Ani uit Syrië aanwezig. Ze vonden het een eer om bij deze ceremonie te zijn. Spontaan gaf dhr Ani onze spreekstalmeester Max Bozon oprecht een hand als dank. Fijn dat deze vluchtelingen inmiddels zijn opgenomen in de Gendtse gemeenschap.
Na de mooie toespraken van Vz Exodus Comité Martien van Hemmen en Vz hist kring Gente Wim Rasing las de scholiere Liv Entink een gedeelte uit het dagboek van mevr Scholten over het bombardement op de Gendtse polder.

De aanwezige leerlingen van de Tichelaar en de Vonkenmorgen hebben samen met de burgemeester het paneel onthuld. Op dat moment werden witte duiven losgelaten als symbool van de vrijheid. Aansluitend was er 1 minuut stilte, gevolgd door de last post uitgevoerd door Evy Kregting.
We kunnen weer terugkijken op een mooie plechtige onthulling.

Hieronder een mooie samenvatting van de onthulling. bron: AR Pro video productions

Speech van dhr Willem Rasing, voorzitter Historische kringen Gente

Dames en Heren,
Als je met mensen spreekt over september oktober 1944 is het eerste dat bovenkomt; “Market Garden” De slag om Arnhem. Met helden als Montgomery en Eisenhower! Zo zijn er nog meer vooraanstaande namen te noemen die na de WO II helden worden genoemd. Denk aan Koningin Wilhelmina, en de Britse premier Winston Churchill . Helden, ambtshalve helden. Zij werden helden als gevolg van functie of beroep.
Zij werden na de WOII toegejuicht, geadoreerd. Zij hadden het toch maar “even” gemaakt. Als gevolg daarvan kregen zij standbeelden, plantsoenen, straten en pleinen met hun naam.
Dames en Heren wij zijn hier vandaag op deze plaats bijeen om recht te doen aan de “stille” helden van de Betuwe in het algemeen maar die van Gendt in het bijzonder gedurende de WO II.
Inwoners van Gendt die dachten “veilig” de oorlog door te komen.
De geallieerde troepen waren op “D Day”, 6 juni 1944 in Normandië begonnen aan de bevrijding van Europa en in no time - 3 maanden is in militaire begrippen niet zo lang - , tot in Nijmegen doorgedrongen en waren delen van zuidelijk Nederland bevrijd.
Op 17 september 1944 werd Gendt plotseling op die zondagochtend opgeschrikt door een bombardement op de polder. Hierbij vielen verschillende doden en gewonden.
Wat “veilig” was, was plotseling niet veilig meer. Er vielen nog meer slachtoffers. Plotseling werd dit gebied ‘echt’ oorlogsgebied. Wat er volgde was dat alle inwoners van de Betuwe en dus ook van Gendt hun huis en haard achter moesten verlaten. Weg uit een veilige omgeving.
Enkele tienduizenden Betuwnaren moesten hun heil elders zoeken, maar waar. Met een kruiwagen, kar en kinderwagen als enige vervoermiddelen begon een weg naar het onbekende.
In juni 1945 keerde de inwoners van Gendt terug uit de Achterhoek, Groningen en Friesland. Wat zij aantroffen was een totaal verwoest dorp.
Er was geen tijd voor verwerking, geen tijd voor overleg, geen tijd voor trauma teams, geen psychologen en psychiaters en zeker geen informatieavonden georganiseerd door de overheid.
Het was wederom niet lullen maar poetsen. Wat de bevolking van Gendt te bieden had was slechts hard werken, tranen en zweet om de draad toch weer op te pakken. Het hele drama van de ontruiming en de evacuatie van de Betuwse bevolking werd ondergesneeuwd door het verhaal over het (mislukte) Market Garden, ingezet door de publieke helden als Montgomery en Eisenhower .
Maar zijn de inwoners van de Betuwe in het algemeen en die van Gendt in het bijzonder, die in het laatste driekwart jaar van de oorlog zoveel te verduren hebben gehad, niet ónze helden, onze stille Helden.

Speech van Martien van Hemmen, voorzitter Exodus comite

Ter gelegenheid van de onthulling WO II paneel te Gendt op 15 april 2016.
‘De sleutel tot de bevrijding’
Graag wil ik iedereen danken voor de komst naar deze locatie. Vooral de aanwezigheid van jeugd is van belang om de fakkel naar volgende generaties over te dragen. In de periode ’44-’45 lagen de kernen in het huidige Lingewaard letterlijk in de vuurlinie. De impact daarvan voor de bevolking was gigantisch groot.
Na een vijf jaren durende bezetting met relatieve rust werd de bevrijding ‘vergezeld’ door onstuimigheid, onzekerheid, dood en verderf.
Het stranden van de operatie Market Garden betekende dat er over de dijken een sliert van ellende van op de vlucht zijnde burgers ontstond. Vaak werd de vluchtende massa getroffen door het geweld zelf en niet zelden door dat van onze bevrijders.
In wat voor spagaat bevonden de mensen zich hierdoor?
Begin april ’45 werd de zuivering van het Verlaten Land ingezet.
Wat doet ons in deze omgeving nog herinneren aan deze zwarte tijden?
De vernielde gebouwen werden in een relatief kort tijdsbestek vervangen door wat men nu vaak weder opbouw noemt. De burgers hadden geen tijd om hun emoties te verwerken: het puin werd geruimd, gevonden munitie werd afgevoerd en het leven van alledag werd weer opgepakt.
Eigenlijk werden veel tastbare littekens verwijderd en elders ondergebracht. In het museum te Deelen ligt veel kostbaar materiaal, dat uit onze Betuwe afkomstig is. Dat geldt ook voor de indrukwekkende Duitse FLAK, die vanuit Meinerswijk vervoerd is naar Deelen.
De hier gevonden Biber werd ondergebracht in het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek. Gelukkig waren bestuurders zich enige jaren geleden er van bewust, dat dit een ‘tijdelijke bruikleen’ moest zijn. Nu staat het opgesteld in ons Fort Pannerden. Een teken dat het bewustzijn sterk groeiend is.
We hebben vrij massaal onze WO II geschiedenis geëxporteerd naar elders, waardoor ongewild het idee werd gevoed, dat hier in deze frontlijnkernen niet veel gebeurd zou zijn….
Daarbij komt, dat ons deel van de Betuwe nog tot april bezet gebied was. Hier verbleven dus overwegend Duitse troepen. Dat heeft gevolg gehad voor de geschiedschrijving. Die werd logischerwijs direct na de oorlog overwegend bepaald door geallieerde bronnen en historici.
Tegenwoordig is er ruimte voor die voormalige andere kant; getuige de interviews die Ingrid Maan in opdracht van het Airbornemuseum af nam van Duitse veteranen.
Door juist in deze periode nog intensief stil te staan bij wat destijds gebeurde melden zich nieuwe bronnen: nog in leven zijnde getuigen en personen met foto materiaal.
De realisatie van markeringen in onze regio is het bewustzijn ten goede gekomen en zet belangstellenden aan tot het bezoeken van grote en kleine hot spots.
Iedere plek heeft zijn verhaal; veelal drietalig om een breed publiek te bereiken. Inmiddels maken wandel- en fietsroutes hiervan onderdeel uit.
In het Park Lingezegen is een expliciete ruimte voor WO II als zijnde het DNA van deze omgeving.
Dit als integraal onderdeel van de identiteit naast natuur, kunst en cultuur.
Onlangs schreef een leerling een brief aan het College. Het betrof zijn interesse voor wat er in de oorlog is gebeurd. Het was geen brief, die onder in de la verdween of via een standaardantwoord werd afgedaan. Neen, het college hechtte aan een antwoord op maat en dat betekent dat de hele klas bij het thema betrokken wordt. Dit als onderdeel van educatie en bewustwording.
Het creëren van markeringen is geen doel op zich. Het is een middel.
In Lingewaard hebben we een Montgommerystraat, een Marshallstraat, een Rooseveltstraat, een Doormanstraat………………tekenen dat men al vroeg hechtte aan blijvende herinnering aan een indringend stuk verleden.
Laten we er zorg voor dragen, dat het geen kille, fossielachtige markeringen zijn en worden.
Door informatie- en kennisoverdracht – ook op een hedendaagse manier via de moderne mogelijkheden die er zijn – vervreemden we niet verder van ons stuk indringende geschiedenis.
Daarmee wordt het wellicht makkelijker ons in te leven in mensen, die een vergelijkbare ervaring opdoen. Denk hierbij aan het gezin uit Aleppo, hier neergestreken in het warme Gendt.
Ook zij komen uit een Verlaten Land en wachten op een bevrijding.
Wat hier na de oorlog weer opnieuw opgebouwd is kan een inspiratie zijn voor hen.
Na de ellende gloort perspectief.
Hier in Gendt is weer een stuk tastbare identiteit toegevoegd aan de gemeenschap.
Onze kracht ligt in samenwerken; in het presenteren van ons Herinneringslandschap.
365 dagen per jaar te bezoeken.
Daarbij is samenwerken niet alleen van toepassing op de diverse verenigingen, maar ook op de diverse gemeentebesturen, ook in Duitsland, daarmee versterkend het thema WO II als een hedendaags signaal..
Zodat we nooit vergeten.
Ik dank iedereen voor de aandacht.

15 april 2016