Twee minuten stilte; maar niet in mijn hoofd.

 

De Tweede Wereldoorlog heeft sporen nagelaten; tot de dag van vandaag.

De neutraliteitspolitiek faalde in 1939 en Nederland werd bezet. Het Duitse bombardement op Rotterdam kent iedereen. Al snel werd duidelijk welk lot onze Joodse medeburger ten deel viel. In die oorlogsperiode nam menigeen een positie in ten opzichte van de bezetter. Honderdduizenden waren lid van de NSB en stonden sympathiek ten opzichte van het nationaal socialisme van de nazi’s. Tienduizenden jonge mannen meldden zich in Duitse dienst aan het oostfront. Nederland kende het hoogste aantal Joodse slachtoffers van west Europa. Er ontwikkelde zich een wereld van ‘goed’ of ‘fout’.

Het heeft jaren geduurd, voordat men oog kreeg voor nuance. Daarbij in het oog springend zijn de geallieerde bombardementen die duizenden slachtoffers maakten. De vele burgerslachtoffers kregen pas tientallen jaren na de oorlog aandacht bij lokale herdenkingen. De regio Arnhem- Betuwe- Nijmegen werd vooral in de laatste jaren van de oorlog zwaar getroffen. Vaak betrof het slachtoffers van geallieerde bombardementen. In midden Gelderland kwam in het najaar van 1944 een ongekende exodus op gang. Daarbij vielen ook vele slachtoffers te betreuren.

Her-denken betekent ook opnieuw denken.

In de loop der jaren is bij het herdenken van de slachtoffers meer plaats gekomen voor de slachtoffers in algemene zin. De 4 mei herdenking in Huissen is zo’n sprekend voorbeeld.

Bijna 10 jaar geleden bracht Jan Terlouw een eerste bezoek aan het Gedenkpark te Huissen. Tot dat moment was hem het ere Massagraf, waar circa 150 burgers van het oorlogsgeweld begraven, niet bekend. Toen hij vernam dat het slachtoffers betrof van geallieerde bombardementen sprak hij de wijze woorden: ‘ zie hier in welk een spagaat burgers terecht kunnen komen in oorlogstijd. Men verlangde naar de bevrijding, maar werd gedood door geallieerd vuur. Zie ook wat er gebeurt als de rechtstaat ontbreekt’. Vervolgens riep hij op om juist het Massagraf bij herdenkingen om die redenen een markante plek te geven.

De tragiek van de Tweede Wereldoorlog mag niet vergeten worden. Belangrijk daarbij is de nationale herdenking op 4 mei. Na de tocht valt om 20.00 uur de indrukwekkende stilte van 2 minuten. Ieder individu is in gedachten actief; niet hoorbaar, maar wel merkbaar. Het is de ziel van de herdenking die hier dan spreekt. In die stilte durf ik dan zelfs te denken, dat we misschien nòg slechter af zouden zijn geweest, als de neutraliteitspolitiek geslaagd zou zijn. Dan zouden we in Nederland geen plek hebben gehad om stil te staan bij wat een duivels systeem kan aanrichten.

Martien van Hemmen

Voorzitter Exoduscomité

Naar het overzicht